PATENT CAMPAGNOLO

 Innovatieve, iconische ontwerpen van Tullio Campagnolo (1901-1983)

Tullio Campagnolo was een geniaal ontwerper, die meer dan enige andere persoon vorm gaf aan de fietsonderdelen in de 20e eeuw. In de jaren 50, 60, 70 en 80 zette Campagnolo de standaard voor fietsonderdelen van topkwaliteit, zowel op de baan als op de weg. Zijn bedrijf Campagnolo was gevestigd in Vicenza, Noord-Italië. De onderdelen groepen met namen als 'Record', 'Nuovo Record' en 'Super Record' werden synoniemen met stijl, kwaliteit, betrouwbaarheid, duurzaamheid en topprestaties. Zo droomde elke wielerliefhebber van een racefiets met Campagnolo-onderdelen.

Tullio Campagnolo was een goede coureur in Italië in de jaren 1920, net als veel andere racers uit die tijd sleutelde hij aan de primitieve fietsonderdelen die toen beschikbaar waren, uiteindelijk begon hij zijn eigen ontwerpen te produceren en prototypes te maken.

Hij vroeg enkele patenten aan in Italië en probeerde zijn ontwerpen te verkopen aan aspirant-coureurs. Zijn eerste geregistreerde ontwerpen waren voor derailleurversnellingen, waarbij de ketting zijwaarts boven het freewheel werd bewogen om van versnelling te veranderen. Om de verandering in kettinglengte op te vangen, veroorzaakt door de verandering in tandwielmaat, moest het achterwiel naar voor en achter geschoven worden. Hij bedacht een nokkenmechanisme om de achternaaf op zijn plaats te vergrendelen of om de vergrendeling vrij te geven om te kunnen schakelen. Tullio Campagnolo registreerde voor het eerst een patent voor een dergelijk ontwerp van een achterderailleur in 1933. Later verfijnde hij dit ontwerp van het mechanisme met de 'Cambio Corsa' modellen (gepatenteerd in 1943), en 'Paris Roubaix' (gepatenteerd in 1948 en 1949) ; deze werden gebruikt door enkele topcoureurs uit die tijd.

Rivaliserende ontwerpen van derailleurs in de jaren dertig (zoals de Vittoria 'Margherita') gebruikten vaak  afgeveerde geleidewieltjes als kettingspanners, maar die van Campagnolo niet; daarom veroorzaakten zijn ontwerpen minder wrijving en konden ze stiller lopen.

Het probleem met de ontwerpen van de achterderailleur van Tullio Campagnolo was dat de rijder het vrijgeven van de vergrendeling van de achternaafas en het zijwaarts verschuiven van de ketting over de tandwielen nauwkeurig moest coördineren. Dit kon erg lastig zijn, vooral tijdens de wedstrijd, wanneer hij vermoeid was en mis-schakelen, zijn tegenstanders in de kaart zou spelen.

Terwijl sommigen in de jaren dertig al experimenteerden met andere ontwerpen van achterderailleurs, zoals scharnierende parallellogrammen (tegenwoordig het meest voorkomende ontwerp ),  of het gebruik van kleine trekkettingen om de derailleur te bedienen,  koos Tullio Campagnolo voor een nokmechanisme, een basistechnologie die heel eenvoudig en relatief robuust van constructie was.

In de jaren veertig ontwikkelden enkele andere mensen het scharnierende parallellogramontwerp van de achterderailleur verder, zodat het beter functioneerde en gemakkelijker te gebruiken was. Tullio Campagnolo experimenteerde zelf ook met zo'n ontwerp en registreerde zijn eerste patent voor een scharnierende parallellogram achterderailleur in 1950. In de jaren vijftig ging Campagnolo deze achterderailleurs verkopen (het beroemde 'Gran Sport'-model); ze stonden al snel hoog aangeschreven en waren zeer gewild bij serieuze coureurs.

Door het gebruik van het nokmechanisme in zijn vroege ontwerpen (zoals gepatenteerd in 1933), kwam Tullio Campagnolo tot het besef dat dezelfde nokactie die hij op de achternaaf gebruikte, ook op de voornaaf gebruikt kon worden. Hij registreerde in 1943 een patent voor uitvalnaven, in een tijd waar het normale leven in Italië nog erg ontwricht was door de Tweede Wereldoorlog .

Na de Tweede Wereldoorlog werd het internationale wielrennen hervat (inclusief de Tour de France), en het was gemakkelijker voor Campagnolo om zijn gespecialiseerde racefietsonderdelen te verkopen, zowel in Italië als in het buitenland. Campagnolo produceerde een aantal hoogwaardige naven met zijn innovatieve  uitvalnaaf-ontwerp. Het duurde even voordat het ontwerp werd geaccepteerd en de eerdere methode van het gebruik van grote vleugelmoeren verving. Aanvankelijk liet Campagnolo zijn nieuwe uitvalnaven vervaardigen door het bedrijf FB in Italië, maar naarmate de verkoop van de naven toenam, bracht Campagnolo de productie in eigen beheer en besteedde hij de productie niet meer uit. Door het nieuwe ontwerp van de uitvalnaaf konden wielwissels (zoals bij het vervangen van een lekke band) tijdens de wedstrijd veel sneller en gemakkelijker worden gedaan, dan met vleugelmoeren.  Binnen een paar jaar gebruikten alle serieuze coureurs Campagnolo naven met hun slimme vergrendelings-mechanisme.

In de jaren 50 en 60 werkte Tullio Campagnolo ook aan het ontwerp van enkele andere fietsonderdelen, zoals het ontwerp van een zadelpen die heel precies afgesteld kon worden, enkele pedalen met hoogwaardige lagers met een  roterende afdichting en een stijlvol solide aluminium crankstel met een hoogwaardig trapaslager. Verder een hoogwaardige balhoofdset die soepeler draaide dan veel van zijn rivalen, een hoogwaardige set side-pull-remmen die veel stijver waren dan elke andere rem van die tijd, een lichtgewicht en betrouwbare voorderailleur en achterderailleur, met stijlvolle versnellingshendels om beide mee te bedienen.

Elk van deze items was zorgvuldig doordacht en het waren de allerbeste onderdelen die beschikbaar waren voor coureurs toen ze werden uitgebracht; ze waren ook prachtig vormgegeven, vakkundig vervaardigd met hoge toleranties, en van hoogwaardige materialen zoals lichtgewicht aluminium van ruimtevaartkwaliteit.

Met al deze onderdelen was Campagnolo in staat om effectief een "groepset" van onderdelen te vormen, waarbij alle onderdelen soepel samenwerkten en een uniform uiterlijk deelden.

Om te helpen bij het monteren van zijn onderdelen op een fietsframe, ontwierp Tullio Campagnolo enkele soldeerdelen "braze-ons"  die op een stalen frame konden worden gesoldeerd, zoals montagenokken voor schakelhendels, kabelgeleiders voor de bediening van de voor- en achterderailleur, en hoogwaardige patten. In de Tour de France van 1963 starten 110 van de 130 coureurs met Campagnolo derailleurs.

Met deze onderdelen had Campagnolo in feite een groot aantal componenten van een topkwaliteit racefiets gestandaardiseerd en had hij zo ongeveer al zijn concurrenten verdrongen, inclusief die in Italië, Frankrijk en Groot-Brittannië. Ondanks alle patenten reageerden die door veel "look-a-likes" te maken. In begin jaren zeventig leken groepsets van Zeus, Galli, Shimano en Gipiemme allemaal op Campagnolo; soms waren de onderdelen zelfs uitwisselbaar. 

Om de werkplaatsomgeving compleet te maken, ontwierp Tullio Campagnolo ook een aantal innovatieve en zeer hoogwaardige gereedschappen, om een frame te assembleren met zijn onderdelen. Monteurs konden de gereedschapskist gebruiken tijdens races, zodat ze volledig konden vertrouwen op de kwaliteit van de fiets, zelfs tijdens de meest stressvolle situaties.

Tullio Campagnolo was geïnteresseerd in het gebruik van de nieuwste en meest hightech materialen die voor hem beschikbaar waren, dus experimenteerde hij met metaallegeringen voor de ruimtevaart, zoals titanium en magnesium, maar voor fietsonderdelen waren deze nogal duur, moeilijk om mee te werken en sommige hadden een korte levensduur, vooral  die van magnesium. Hoewel het dus voor Campagnolo gemakkelijk genoeg was om sommige stalen moeren en bouten te vervangen door onderdelen gemaakt van lichtgewicht titanium of aluminium, vond Campagnolo betrouwbaarheid belangrijker.  Onervaren monteurs  zouden de vaak fragiele moeren en bouten te vast aandraaien, waardoor ze kapot zouden gaan, en een duur onderdeel onbruikbaar of soms zelfs gevaarlijk kon worden. De toeleverancier  OMAS zag daar juist een markt; ze maakten naast onderdelen voor Campagnolo, speciale "extra lichte sets". 

Tegenwoordig zijn nauwkeurige momentsleutels gebruikelijk, maar in de jaren 60 en 70, gebruikte geen enkele fietsmonteur momentsleutels, en het was volledig te danken aan de vaardigheid van de monteur hoe zorgvuldig ze de fragiele lichtgewicht onderdelen vastdraaiden. In de jaren 70 dacht men dat de sleutel tot het produceren van een snelle fiets was om hem zo licht mogelijk te maken mogelijk, in plaats van zo aerodynamisch mogelijk, zoals tegenwoordig het geval is.

Door de jaren heen ontwikkelde Tullio Campagnolo zijn ontwerpen, bijvoorbeeld door de zwaardere stalen en bronzen onderdelen door lichtere aluminium onderdelen te vervangen. Dus met elke herontwerp verbeterden de prestaties en nam de reputatie van Campagnolo toe, zodat Campagnolo de universeel aanvaarde referentiestandaard werd voor hoge kwaliteit.

Hoewel Tullio Campagnolo in de jaren zestig en zeventig zelf verschillende soorten schijfremmen ontwierp (vooral voor gebruik bij motorfietsen), probeerde hij zelf geen schijfremmen voor fietsen te verkopen. Vermoedelijk omdat hij vond dat ze te zwaar waren in vergelijking met velgremmen, en hij voorzag niet dat we  dikke banden zouden gaan gebruiken (zoals op mountainbikes of gravelfietsen) die minder geschikt zijn voor gebruik met velgremmen.

De 50 jarige jubileum groepset uit 1983 van Campagnolo, markeert het einde van het tijdperk van Tullio Campagnolo; het is de top van zijn ontwerpen en het begin van een periode van stagnatie. 

Het bedrijf Campagnolo had na de dood van Tullio ('83) moeite om gelijke tred te houden met de felle concurrentie van Shimano uit Japan. De veranderende trends in de wielerwereld., zoals All Terrain Bikes en de wens van fietsenfabrikanten om voortdurend nieuwe groepsets voor hun fietsen te hebben. Dit om fietsgebruikers een stimulans te geven om te upgraden naar de nieuwste modellen.

In de tijd van Tullio Campagnolo was het gebruikelijk dat een fiets van topkwaliteit volledig werd gemaakt van onderdelen afkomstig uit Italië; nu maken zelfs de meest bekende en historische Italiaanse fietsmerken,  hun fietsen duizenden kilometers van Europa. Met de verplaatsing van de productie naar het Verre Oosten en ver weg van Campagnolo in Italië, is het voor Campagnolo veel moeilijker geworden om op de hoogte te blijven van wat de grote fietsfabrieken zoeken, en om gemakkelijk kunnen leveren vanuit Italië. 

Terwijl Tullio Campagnolo de meest geavanceerde delen van zijn tijd produceerde, maakte hij niet meer mee dat de moderne ontwikkelingen in het ontwerp van racefietsen zijn inspanningen overtroffen.  Geïndexeerde versnellingssystemen,  klikpedalen zonder toeclips , gecombineerde rem- en schakel hendels, derailleurs die draadloos worden bediend door een microcomputer met elektromotor, of cranks die uitgerust zijn met rekstrookjes (spanningsmeters) om een aantal maal per seconde het geleverde vermogen van de rijder te meten.

Ondanks alle veranderingen en ontwikkelingen sinds de tijd van Tullio Campagnolo, zijn er nog steeds veel overeenkomsten te zien in het ontwerp van moderne fietsonderdelen en de dingen die Tullio meer dan een halve eeuw geleden voor het eerst bedacht.

Links via internet: 

De Campagnolo Record derailleurs veranderden door de jaren heen

(A YouTube video about the development of Campa derailleurs:): https://www.youtube.com/watch?v=fRKNneSSh2w  

De Campagnolo time-line: http://www.velo-retro.com/tline.html 

The official Campagnolo website: https://www.campagnolo.com/NL/en